Komt sociaal ondernemerschap voor in gemeentelijke coalitieakkoorden?

Wij vroegen onszelf af: Hoeveel gemeenten benoemen sociaal ondernemerschap expliciet? Welke termen worden gebruikt om sociaal ondernemen mee te duiden? Welke doelen stellen gemeenten zichzelf als het over sociaal ondernemers gaat?

Sociaal ondernemen                                                       
Uit onze inventarisatie blijkt dat sociaal ondernemen in 15 van de 44 coalitieakkoorden concreet is genoemd. Dat is meer dan een derde. Hierbij geven gemeenten vooral aan sociaal ondernemen te willen stimuleren of bevorderen.

Sociaal ondernemen heeft de toekomst en verdient daarom steun en een fijn en aantrekkelijk vestegingsklimaat blijkt uit meerdere coalitieakkoorden. In het Alkmaarse coalitieakkoord schrijft men: "Circulair en duurzaam ondernemen hebben de toekomst. ‘Groene’ en sociale ondernemingen verdienen daarom steun en stimulans."

Ook in Assen schrijft men over sociaal ondernemerschap: "Om ook nieuwe ondernemers zich welkom te laten voelen, zorgen we voor een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Daarbij stimuleren we maatschappelijk ondernemen."

Gebruik van andere termen
Daarnaast blijkt uit het onderzoek dat gemeenten niet altijd spreken over sociaal ondernemen, maar ook alternatieve termen gebruiken zoals maatschappelijk, circulair of innovatief ondernemen. Een veelvoorkomend speerpunt is om deze bedrijven aan te trekken of hun ontwikkeling te stimuleren.

In Amersfoort schrijft men in haar akkoord: "De bedrijven die wij graag aantrekken in Amersfoort zijn duurzaam, sociaal en circulair." Eindhoven volgt een vergelijkbare lijn: "We zetten gericht in op het aantrekken van bedrijvigheid die bij ons Innovatieve profiel past, met specifiek aandacht voor sociale, duurzame bedrijven."

Sociaal inkopen en aanbesteden                                
Meerdere gemeenten benadrukken maatschappelijke waarde mee willen nemen in het inkoop -en aanbestedingsbeleid. Sociaal inkopen en aanbesteden wordt dan ook in 18 van de 44 coalitieakkoorden concreet genoemd. Dat is meer dan 40%.

Zo zien we in Amsterdam dat de gemeente de maatschappelijke waarde van bedrijven wil meewegen in inkoopprocedures of zien we dat de gemeente Groningen launching customer wil zijn van bedrijven die zich inzetten voor een transitie naar de impact economie.

• Zo schrijft Amsterdam: "Bij inkoop wegen we sociale impact mee en nader wordt bezien of een percentage van de totale inkoop bij sociale ondernemingen kan worden gedaan."

• Groningen schrijft op haar beurt: "Ondernemen met impact geven we daarom prioriteit in ons beleid. We geven zelf het goede voorbeeld door circulair en maatschappelijk verantwoord in te kopen. Door bijvoorbeeld een eerste belangrijke klant te zijn voor Groningse bedrijven die een circulair product ontwikkelen, kunnen we actief bijdragen aan de omslag die in de economie gemaakt moet worden."

Social Return on Investment (SROI)
Ook wordt de toepassing van ‘Social return on investment’ (SROI) vaak genoemd. Hierbij geeft de inkoper (in dit geval de overheid) een verplichting mee aan de opdrachtnemer om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt te betrekken bij het uitvoeren van de opdracht.

Dit biedt kansen voor sociaal ondernemers, omdat bijna de helft van de sociaal ondernemers zich richt op een inclusieve arbeidsmarkt, blijkt uit onze Social Enterprise monitor 2021. De gemeenten Rotterdam en Helmond schrijven er ook over in hun coalitieakkoorden.

• "Bij het doen van investeringen en het verlenen van opdrachten gaat de gemeente toewerken naar een hogere social return on investment." schrijft het Rotterdamse college.

• In Helmond schrijft men: "Bij inkoop en aanbesteding hechten we veel belang aan het principe van ‘social return on investment’ dat aansluit bij onze sociale en duurzame ambities."

Ook bij gemeente Alphen aan den Rijn heeft een visie op het onderwerp. Zij schrijven: "Meervoudig onderhandse aanbestedingen zetten we bij voorkeur lokaal uit. We zijn daarbij scherp op vermindering en vereenvoudiging van regels. Dit maakt de maatschappelijke betrokkenheid groter en geeft kansen om sociaal te ondernemen met inzet van inwoners met een afstand tot de arbeidsmarkt."

Brede welvaart                        
Brede welvaart is een hot topic. Het onderwerp is in 14 van de 44 coalitieakkoorden concreet benoemd. In andere akkoorden komt het gedachtegoed terug.

Bij brede welvaart wordt in plaats van enkel naar materiële welvaart (geld en goederen) ook gekeken naar immateriële welvaart zoals (mentale) gezondheid, onderwijs, milieu en leefomgeving. Dit concept past bij uitstek bij sociaal ondernemen, omdat het creëren van immateriële waarde (de maatschappelijke missie) in de kern van deze bedrijven zit.

Bijna alle sociaal ondernemers dragen bij aan meerdere Sustainable Development Goals. De Gemeente Arnhem en Ede schrijven over deze doelen in hun coalitieakkoorden. Zo zegt Arnhem: "Bij alles wat we doen, is het streven naar duurzaamheid en brede welvaart ons uitgangspunt. De Global Goals (de 17 Sustainable Development Goals van de Verenigde Naties) gebruiken we hiervoor als leidraad'."

In Ede schrijft men: "Onder de noemer brede welvaart (vanuit de Sustainable Development Goals) verbreden we onze blik richting welzijn en duurzaamheid. Circulaire economie en sociaal ondernemen zien wij daarbij als belangrijke uitgangspunten."

Circulaire economie
Tot slot zien we dat veel gemeenten inzetten op de transitie naar een circulaire economie, een onderwerp waar ook veel sociaal ondernemers actief op zijn. De meeste gemeenten zijn hiervoor lange termijn visies of plannen aan het uitwerken.

De gemeente Delft zegt hier bijvoorbeeld het volgende over: "Wij maken een uitvoeringsplan circulair voor alle relevante beleidsterreinen en gaan aan de slag daar waar dat kan en moet." De gemeente benadrukt in het uitvoeringsplan dat bedrijven financiële hulp krijgen voor het opstarten en opschalen van circulaire initiatieven.  

Conclusie                  
Sociaal ondernemerschap krijgt aandacht in de coalitieakkoorden van de 44 grootste gemeenten. Toch blijven de meeste gemeenten hierbij nog aan de oppervlakte. Het wordt op een aantal uitzonderingen na (nog) niet heel duidelijk op welke manier gemeenten sociaal ondernemen stimuleren.

Social Enterprise NL volgt de ontwikkelingen van de grootste gemeenten op de voet. Over een jaar onderzoeken we in hoeverre de beleidsplannen in uitvoering zijn gebracht.   

Download het hele overzicht hier.